Czy wiesz jakie święto obchodzimy 29 września?

Szczególnie tego dnia podkreślana jest skala problemu marnowania jedzenia. Z raportu UNEP 2024 "Wskaźnik Marnowania Żywności" wynika, że w 2022 r. na świecie zmarnowano ponad miliard ton żywności [1].

Zgodnie z wynikami projektu PROM w Polsce w ciągu roku marnuje się blisko 5 milionów (4 840 946) ton żywności. Otrzymane wyniki wskazują, że produkcja rolnicza oraz przetwórstwo odpowiadają za około 15% marnowanej żywności, każdy. W pozostałym procesie jest transport i magazynowanie, które stanowią za niecały 1%, zaś straty w handlu i gastronomii szacuje się odpowiednio na 7% i 1%. Najwięcej, bo aż 60% wyrzucanej żywności pochodzi z gospodarstw domowych (czyli prawie 3 miliony ton) [2]. Jednocześnie, jak wynika z danych GUS, w Polsce 6,6% osób żyje w skrajnym ubóstwie, co przekłada się na jakość spożywanych produktów.

Co najczęściej ląduje w koszu?

Od paru lat wyrzucamy te same produkty: owoce (38%), warzywa (36%), wędliny (32%). Natomiast najczęściej marnowanym produktem – (do jego wyrzucania przyznaje się aż 52% badanych) jest pieczywo [3].

Jakie są powody marnowania jedzenia?

Od lat również powody marnowania produktów żywnościowych pozostają bez zmian:

• przegapienie terminu przydatności do spożycia,
• zbyt duże zakupy oraz zbyt obfite porcje posiłków,
• niewłaściwe przechowywanie jedzenia,
• brak kreatywności i pomysłów na wykorzystanie produktów.

Jakie są skutki marnowania żywności?

Straty i marnowanie żywności w znacznym stopniu przyczyniają się do kryzysu klimatycznego - szacuje się, że odpowiadają one za 8-10 procent globalnych emisji gazów cieplarnianych (UNFCC2019) - prawie pięciokrotnie więcej niż całkowite emisje z sektora lotniczego. Dodatkowo, wyrzucając jedzenie marnujemy zasoby, energię i pracę, która była niezbędna w całym procesie związanym z produkcją, przetwarzaniem i transportem żywności od rolnika do konsumenta. Ograniczając wyrzucanie jedzenia zwiększamy jej dostępności, redukujemy emisję gazów cieplarnianych, a także zmniejszamy eksploatację gruntów i wody [1].

Tylko w przypadku wody, opierając się na badaniach IME opublikowanych przez The Guardian do produkcji 1 kg czekolady zużyjemy 17 196 litrów wody. Wołowina, baranina i wieprzowina również znajdują się w czołówce listy. Natomiast najmniej wody zużywa herbata, piwo i wino. W porównaniu do produkcji mięsa, artykuły spożywcze pochodzenia roślinnego wymagają znacznie mniej zasobów – na przykład 1 kg pomidorów zużywa 214 litrów wody [4].

Marnowanie żywności to przede wszystkim problem świadomości konsumenckiej. Każdy z nas może się przyczynić do ograniczenia marnotrawstwa żywności stosując parę prostych zasad:

1. Planuj

Tworzenie menu oraz listy zakupów pozwoli lepiej gospodarować żywnością oraz ograniczy kompulsywne zakupy.

2. Sprawdzaj daty

Weryfikacja daty ważności artykułów w sklepie oraz regularne sprawdzanie produktów z domowej lodówki pomoże w walce z ograniczeniem marnowania. Upewnij się, czy będziesz w stanie wykorzystać swoje zakupy w terminie ich przydatności do spożycia i w pierwszej kolejności wykorzystuj produkty ze zbliżającym się terminem ważności.

3. Czytaj etykiety

Aby produkt zachował jak najdłuższą świeżość, potrzebuje do tego odpowiednich warunków. Zalecenie dotyczące przechowywania znajdziesz na etykietach.

4. Przetwarzaj

Jeśli nie jesteś w stanie zjeść wszystkiego, co zakupiłeś – przetwórz to! Większość produktów nadaje się do ponownego użycia w innej formie. Susz, piecz, pasteryzuj, wędź i kiś. Dostosuj swoje zapasy do własnych kubków smakowych.

5. Sprawdzaj zawartość lodówki

Wykorzystuj napoczęte produkty do tworzenia kolejnych potraw. Pamiętaj, że jesteś w stanie wykorzystać wszystko, a wystarczy Ci jedynie odrobina wyobraźni. Po inspiracje o tym jak gotować w duchu zero waste, bez resztek i kreatywnie mówi specjalny e-book Biedronki "Czas na niemarnowanie żywności".

6. Zabieraj do domu

Jedząc na mieście również pamiętaj o tym, by nie marnować żywności. Wystarczy, że zamówisz mniejszą porcję, a jeśli jednak nie dasz rady zjeść całego posiłku to poproś o zapakowanie go na wynos.

7. Prawidłowo przechowuj produkty

Produkty przechowywane w odpowiednich warunkach zachowują swoje właściwości odżywcze i nie ulegają zepsuciu.

8. Nie bój się mrożenia

Większość produktów doskonale nadaje się do mrożenia, które przedłuża ich przydatność.

9. Dziel się

Często po świętach czy imprezie zostaje tyle jedzenia, że już nie ma na nie miejsca w lodówce i zamrażarce. W takiej sytuacji nadmiar potraw warto rozdać rodzinie, bliskim czy np. przekazać do lokalnej jadłodzielni. Z rozwiązaniem przychodzi również technologia, na lokalnych grupach w social media można umieścić ogłoszenie o chęci podzielenia się posiłkiem. Z pewnością znajdą się chętne osoby.

A co jeśli już zmarnujemy?

Jeśli jednak nie udało nam się wykorzystać resztek jedzenia, pamiętajmy, że dobrze wysegregowany odpad to nadal cenny surowiec. W Polsce obowiązuje system segregacji odpadów komunalnych m.in. na frakcje bioodpadów. Do brązowego pojemnika, gdyż tym kolorem oznaczone są tzw. odpady bio można wyrzucać m.in. resztki jedzenia, owoce, warzywa, liście, kwiaty, trawę, gałęzie drzew. Pamiętajmy jednak, żeby do tego kosza nie trafiały kości czy odchody zwierząt. Z właściwie wysegregowanych odpadów bio otrzymujemy wartościowy kompost. Dodatkowo podczas jego fermentacji powstaje biogaz, który może być wykorzystywany do produkcji energii. Odpady kuchenne powinniśmy wyrzucać luzem, bez dodatkowych opakowań czy woreczków. Dokładne zasady postępowania z odpadami możemy sprawdzić na stronie swojej gminy.

Przypisy:

[1] Food Waste Index Report 2024 | UNEP - UN Environment Programme

https://www.unep.org/resources/publication/food-waste-index-report-2024

[2] Badania IOŚ-PIB, SGGW w ramach projektu PROM, 2020 r., Próba-oszacowania-strat-i-marnotrawstważywności-w-Polsce.pdf (ios.edu.pl)

https://ios.edu.pl/wp-content/uploads/2017/11/Pr%C3%B3ba-oszacowania-strat-i-marnotrawstwa%C5%BCywno%C5%9Bci-w-Polsce.pdf

[3] Raport Federacji Polskich Banków Żywności - NIE MARNUJ JEDZENIA 2023.

[4] https://www.theguardian.com/news/datablog/2013/jan/10/how-much-water-food-production-waste